hoofdmenu | Zoek op Categorie | Zoek op Trefwoord | Nieuw | Zoeken | Bijbel

 

Bekijken Bijbelteksten

Trefwoord  Wijzigen
Hygiëne in en om het huis

Categorie
Moderne wetenschap in de Bijbel
Gezondheid en de Bijbel

Toelichting
Vanaf de tijd van Mozes tot nu toe zijn de Israëlieten bijzonder fanatiek geweest op hun persoonlijke hygiëne. Voor andere volken waren hun hygiëneregels een aanleiding tot ergernis en minachting. Wie gaat er nu elke week in bad en trekt meteen schone kleren aan? Wie wast zich nu netjes als hij seks met z'n vrouw heeft gehad of iemand heeft begraven? Waarom moet je eten weggooien als daar een dode muis op valt? Waarom al die moeite om je uitwerpselen te begraven?

De Mozaïsche wetten waren een anachronisme (iets wat niet past) in hun tijd. Ze waren hun tijd ver vooruit om door andere volken gehoorzaamd of begrepen te worden. De Israëlieten waren de enigen die als hele volk belang hechten aan een goede hygiëne, zoals baden en kleren wassen, bescherming van voedsel- en watervoorraden.

Bij Egyptische priesters kwam ook een aantal -onzinnige- hygiënische regels voor, zoals vier keer per dag wassen en om de drie dagen het hele lichaam kaal scheren, inclusief wenkbrauwen en wimpers. De priesters waren besneden, dronken gefilterd water en mochten geen groente eten. In hun ingewikkelde reinigingsrituelen zat geen enkele logica. Bovendien waren die regels slechts bedoeld voor een kleine, selecte groep. Wat de gewone man deed, kon niemand iets schelen. [10]

1. Baden en kleren wassen
De Israelieten moesten enkele malen per week hun hele lichaam wassen en regelmatig ook hun kleren. Dat was niet vanwege lichaamsgeurtjes of om er netjes bij te lopen, maar om gezond te blijven! Het moest gebeuren in schoon, stromend water of in een schoon bad van minstens 250 liter, waarvan het water na gebruik kon wegvloeien. [11] Bij elke synagoge was zo'n bad aanwezig. Hieronder staan zes voorvallen waarna een Israëliet zich grondig moest wassen:
1. Na een zaadlozing en na geslachtsgemeenschap (tegen geslachtsziekten)
2. Na aanraking van een gonorroe-patiënt of iets van zijn huisraad (tegen geslachtsziekten)
3. Na terugkomst van een oorlog (tegen geslachtsziekten en andere besmettelijke ziekten)
4. Na aanraking van een lijk (tegen besmettelijke ziekten)
5. Na aanraking van een onrein dier of een dier dat vanzelf gestorven is (tegen besmettelijke ziekten)
6. Na aanraking van een vrouw die menstrueert (tegen besmetting via het bloed)

Het regelmatig wassen en verschonen was van levensbelang in de strijd tegen een heel scala van ernstige ziekten. Bijvoorbeeld in de strijd tegen de schurftmijt (Sarcoptes scabiei), die leeft en eieren legt in de huid van mensen die onhygiënisch leven of in de strijd tegen gevaarlijke schimmels. Maar het belangrijkste aspect was de strijd tegen vlooien en luizen. Die beestjes zijn niet alleen erg lastig, maar kunnen epidemieën veroorzaken van levensgevaarlijke ziekten, zoals de pest en de vlektyfus.

Kleerluizen
Professor Grzimek schrijft in zijn grote dieren-encylopedie over het gevaar van de kleerluis (Pediculus humanis humanis) die de dodelijke ziekte vlektyfus (Typhus exanthematicus) kan overbrengen. Hij schrijft: "Ongetwijfeld heeft het dier een belangrijk aandeel gehad in de 'pestilenties' die in de geschiedenis zo'n hoge tol aan mensenlevens hebben geëist. Pas toen de mensen ertoe overgingen om met korte tussenpozen schoon ondergoed aan te trekken, was de kleerluis niet langer in staat om zijn ongeveer 3 weken durende ontwikkeling op de gastheer te voltooien. Daardoor vindt men het nu vanzelfsprekend geen luizen te hebben en niet door vlektyfusepidemieën te worden geteisterd. Deze situatie veranders echter snel in geval van een oorlog of een andere ramp, ten gevolge waarvan men zich niet regelmatig kan verschonen. Alleen al tijdens de burger-oorlog in de Sovjet-Unie (1918-1922) leden 10 miljoen mensen aan vlektyfus, waarvan er 3 miljoen aan de ziekte bezweken. Bij de terugtocht van Napoleon uit Rusland, in de winter 1812/183, werden meer Franse soldaten slachtoffer van de vlektyfus dan van de achtervolgende kozakken." [12[

Bescherming van voedsel en watervoorraden -> zie trefwoord "Bescherming van voedsel- en watervoorraden"

Bron : "Moderne wetenschap in de Bijbel" van drs. Ben Hobrink, Gideon, blz. 66, 67
[10] "Leven in het oude Egypte" van E. Strouhal, Brecht, Haarlem, 1992, blz. 224-226
[11] "Geloof en geneeskunde" van M.J. Elzinga, Wever, Franeker, z.j., blz. 34-36
[12] "Het leven der dieren" van B. Grzimek, Het Spectrum, Utrecht, 1973, Deel 2, blz. 190 en 63

Bijbelteksten
Leviticus  15  : 2  t/m 3
Spreekt tot de kinderen Israels, en zegt tot hen: Een ieder man, als hij vloeiende zal zijn uit zijn vlees, zal om zijn vloed onrein zijn. Dit nu zal zijn onreinigheid om zijn vloed zijn: zo zijn vlees zijn vloed uitzevert, of zijn vlees van zijn vloed zich verstopt, dat is zijn onreinigheid. (Statenvertaling)

Wanneer een man een vloeiing uit zijn lichaam heeft, diens vloeiing is onrein. In het Hebreeuws staat letterlijk: "als zijn vlezigheid druipt". In de Septuagint, de Griekse vertaling van het Oude Testament staat: "wie een gonorrhoea heeft". Met andere woorden, met "vloeiing" wordt niet een wondje bedoeld waar bloed of etter uit stroomt, maar een constante afscheiding van vocht uit de geslachtsdelen. Dat vocht zit vol met bacterieën en is zeer besmettelijk (onrein).
Leviticus  15  : 18
Wanneer een man bij een vrouw gelegen heeft en zaaduitstorting heeft plaats gehad, dan zullen zij zich in water baden en tot de avond onrein zijn. (NBG-vertaling)

Bij geslachtsgemeenschap moesten de man én de vrouw hun lichaam wassen en bleven ze onrein tot aan de avond. Dus zowel voorwerpen als personen bleven onrein tot aan de avond vanwege het contact met sperma. Mochten na het wassen nog bacterieën zijn achtergebleven (ze hadden niet zulke mooie douches en wasmachines als wij) dan gingen die gedurende de dag alsnog dood door de droogte en de felle zon.
Leviticus  15  : 19  t/m 30
Wanneer een vrouw vloeit, namelijk de bloedvloeiing van haar lichaam heeft, dan zal zij zeven dagen in haar maandelijkse onreinheid blijven,
1. en ieder die haar aanraakt, zal onrein zijn tot de avond.
2. Alles waarop zij in haar maandelijkse onreinheid ligt, zal onrein zijn, en alles waarop zij zit, zal onrein zijn.
3. Ieder die haar bed aanraakt, zal zijn klederen wassen, zich in water baden en onrein zijn tot de avond.
4. Ieder die een of ander voorwerp, waarop zij gezeten heeft, aanraakt, zal zijn klederen wassen, zich in water baden en onrein zijn tot de avond.
5. Indien hij iets aanraakt, dat zich op het bed of op het voorwerp waarop zij gezeten heeft, bevindt, dan zal hij onrein zijn tot de avond.
6. Indien een man bij haar ligt, dan zal haar maandelijkse onreinheid op hem komen, en zeven dagen zal hij onrein zijn,
7. en elk bed waarop hij ligt zal onrein zijn.
8. Wanneer bij een vrouw lange tijd bloed vloeit, buiten de tijd van haar maandelijkse onreinheid, of wanneer zij langer vloeit dan haar maandelijkse onreinheid, dan zal zij gedurende al de tijd dat zij vloeit, onrein zijn als in de tijd van haar maandelijkse onreinheid; zij is onrein.
9. Elk bed waarop zij ligt, al de tijd dat zij vloeit, zal voor haar zijn als het bed van haar maandelijkse onreinheid,
10.en elk voorwerp waarop zij zit, zal onrein zijn als in de onreinheid van haar maandelijkse onreinheid.
Ieder die deze dingen aanraakt, zal onrein zijn, zijn klederen wassen, zich baden in water, en onrein zijn tot de avond.

Maar indien zij van haar vloed rein geworden is, dan zal zij nog zeven dagen tellen en daarna zal zij rein zijn. Op de achtste dag zal zij twee tortelduiven of twee jonge duiven nemen en ze tot de priester brengen naar de ingang van de tent der samenkomst. En de priester zal de ene tot een zondoffer en de andere tot een brandoffer bereiden; zo zal de priester verzoening over haar doen voor het aangezicht des Heren, om haar onreine vloed. (NBG-vertaling)
Numeri  5  : 1  t/m 2
En de HEERE sprak tot Mozes, zeggende: Gebied den kinderen Israels, dat zij uit het leger wegzenden alle melaatsen, en alle vloeienden, en allen, die onrein zijn van een dode. (Statenvertaling)

Alle melaatsen, alle vrouwen die vloeien en allen die een lijk hebben aangeraakt moesten zeven dagen buiten de legerplaats wonen, waardoor een besmettelijke ziekte geen kans kreeg om zich via de arts te verspreiden.
Numeri  5  : 1  t/m 3
En de HEERE sprak tot Mozes, zeggende: Gebied den kinderen Israels, dat zij uit het leger wegzenden alle melaatsen, en alle vloeienden, en allen, die onrein zijn van een dode. Van het mannelijke tot het vrouwelijke zult gij hen wegzenden; tot buiten het leger zult gij hen wegzenden; opdat zij niet verontreinigen hun legers, in welker midden Ik wone. (Statenvertaling)

Iemand met gonorroe mocht niet in de legerplaats blijven wonen (Numeri 5 : 2) en later ook niet op de grote feestdagen in Jeruzalem komen. Zijn verwanten mochten wel bij hém wonen, waarbij al de bovengenoemde regels bleven gelden, maar hij mocht niet in de legerplaats wonen of dicht bij de tempel komen. Op de grote feestdagen van Israël verzamelden zich honderdduizenden mensen rondom de tempel, waarbij nauw contact soms onontkoombaar was tijdens het slapen of wassen. Het gevaar van besmetting was des te groter, omdat oosterlingen veel makkelijker elkaar aanraken, knuffelen en kussen dan westerlingen. Het is bekend dat vooral bij syfilis heel gemakkelijk epidemieën kunnen uitbreken.
Numeri  19  : 11
Wie een dode, enig dood lichaam van een mens, aanroert, die zal zeven dagen onrein zijn. (Statenvertaling)

Iemand die een lijk heeft aangeraakt, mag zeven dagen geen ander mens aanraken.
Numeri  19  : 19
En de reine zal den onreine op den derden dag, en op den zevenden dag besprengen; en op den zevenden dag zal hij hem ontzondigen; en hij zal zijn klederen wassen, en [zich] met water baden, en op den avond rein zijn. (Statenvertaling)

Iedereen moest bij het aanraken van een dode grondig zijn handen en zijn kleren wassen.
Deuteronomium  21  : 10  t/m 14
Wanneer gij uittrekt ten strijde tegen uw vijanden en de Here, uw God, hen in uw macht geeft en gij uit hen gevangenen maakt, En gij ziet onder de gevangenen een vrouw, schoon van gestalte, zodat gij behagen in haar hebt en haar tot vrouw wilt nemen, Dan zult gij haar in uw huis brengen; zij zal haar hoofdhaar afscheren, haar nagels knippen, Het kleed, dat zij bij haar wegvoering droeg, afleggen en in uw huis blijven om haar vader en moeder een volle maand te bewenen; daarna moogt gij tot haar komen en haar huwen, zodat zij uw vrouw wordt. Hebt gij geen behagen meer in haar, dan zult gij haar laten gaan, waarheen zij wil; gij moogt haar in geen geval voor geld verkopen; gij moogt haar niet als slavin behandelen, want gij hebt haar gedwongen. (Statenvertaling)

Maar als de Israëlieten geslachtsgemeenschap wilden hebben met de vrouwen van hun verslagen vijanden, dan bestond er natuurlijk toch wel gevaar voor de volksgezondheid. Vandaar drie buitengewoon vreemde -en wetenschappelijk verantwoorde- voorwaarden om de gevangen vrouwen te mogen meenemen.

Afzondering
De vrouw moest eerst zeven dagen afgezonderd leven buiten het grote kamp van Israël, net als de soldaten die uit de oorlog terugkwamen (Numeri 31 : 19). Zeven dagen was lang genoem om te zien of ze gonorroe had of een andere ziekte. De incubatietijd (tijd tussen besmetting en het uitbreken) van gonorroe, en bijna alle andere infectieziekten, is twee tot zeven dagen [2]. Was de vrouw besmet, dan golden voor haar dezelfde regels als voor andere besmette mensen. Was ze niet besmet, dan mocht ze in het huis van haar nieuwe meester worden opgenomen, als ze aan de onderstaande twee punten had voldaan.

Wassen
De vrouw moest zich na zeven dagen met water wassen en ook alle wasbare voorwerpen die uit haar eigen huis waren meegenomen, zoals linnen kleding, voorwerpen van leer, hout, geitenhaar, enzovoort. Alles wat met vuur gereinigd kon worden, zoals goud, zilver, koper en ijzer, moest door het vuur gaan (Numeri 31 : 19 - 24). Dat waren opvallend effectieve maatregelen. Buiten de Israëlieten was er geen ander volk op aarde dat zich regelmatig waste. Daarom waren de lichamen, de kleding en de gebruiksvoorwerpen van de verslagen vijanden vaak een bron van ziektekiemen.

Nagels knippen
De vrouw moest haar hoofdhaar afscheren, haar nagels knippen, haar kleren uitdoen (waarschijnlijk verbranden) en een maand lang in afzondering binnenshuis blijven. Logisch: kleren van mensen die zich zelden of nooit wassen, zitten vol met ziektekiemen. En op het lichaam zijn haren en nagels de grootste bronnen van bacteriën, zeker in onhygiënische omstandigheden. Een dokter schrijft: "Het haar, gezicht, oksels en kruis zijn de plekken waar de grootste aantallen bacteriën voorkomen. Het grootste aantal organismen op de hand worden gevonden rond en onder de vingernagels [3]. Haren zijn een bron van besmetting waarvan men zich te weinig bewust is. Dat zusters uit hygiënische overwegingen kortgeknipte nagels moeten hebben spreekt vanzelf [4].

   Bijbeltekst toevoegen

 


  Terug


Versie december 2009