De organisatie en het begin
Elan Vital is de naam die voor verschillende entiteiten wordt gebruikt die het werk van Prem Rawat bevorderen en ondersteunen. Prem Rawat is de huidige leider van een beweging die innerlijke vrede probeert te bevorderen. Elan Vital stond oorspronkelijk bekend als de Missie van het Goddelijk Licht (Divine Light Mission) die door Hans Ram Singh Rawat werd opgericht. De Hindoeïstische naam voor de Missie van het Goddelijk Licht was Divya Sandesh Parishad. Elan Vital beschouwt zichzelf niet als een religie; sterker nog, de volgelingen van Elan Vital benadrukken dat een mens de waarheden die door Prem Rawat naar voren worden gebracht kan beoefenen en toch trouw kan blijven aan zijn of haar eigen religie. Hoewel de volgelingen van de dogma's van Elan Vital aangemoedigd worden om de principes ervan in beslotenheid uit te voeren, wordt geen enkel ras en geen enkele religieuze groepering uitgesloten van Elan Vital's boodschap van vrede.

Elan Vital heeft zichzelf afgescheiden van de Hindoe- en Sikh-wortels en heeft de Indiase labels afgeschaft, om de beweging voor een groter publiek toegankelijk te maken, namelijk de Westerse culturen. De organisatie werd aanvankelijk in 1971 als de Missie van het Goddelijk Licht opgericht. Deze werd vervolgens in 1974 als een non-profit liefdadigheidsinstelling ingeschreven en werd later, in 1983, in de Verenigde Staten erkend als een kerkelijke instelling.

Volgelingen van Elan Vital die succesvol in de technieken voor innerlijke vrede zijn opgeleid kunnen een zogenaamde smart card ontvangen die hen toegang verschaft tot de evenementen die door Prem Rawat worden gesponsord. In de vroegere fasen van het bestaan werden volgelingen door een persoonlijke trainer opgeleid om de technieken te leren waarmee innerlijke vrede kan worden bereikt. De moderne volgelingen ontvangen deze opleiding vaak via een moderne trainingsvideo; hiermee kunnen gemakkelijker meer mensen worden bereikt.

Wie is de huidige leider?
Elan Vital wordt tegenwoordig geleid door Prem Rawat. Prem Rawat begon al op drie-jarige leeftijd in het openbaar te spreken over innerlijke vrede. Prem Rawat aanvaardde na de dood van zijn vader, Hans Ram Singh Rawat, de leer van de innerlijke vrede als zijn persoonlijke verantwoordelijkheid. Hans Ram Singh Rawat stond ook bekend als Shri Hans Ji Maharaj en was de oprichter van de Missie van het Goddelijk Licht. Prem Rawat staat onder zijn studenten liefkozend bekend als de Maharaji en hij verkondigt de boodschap dat waar geluk alleen via zelfkennis bereikt kan worden. Het verkennen van jezelf leidt tot innerlijke vrede.

We citeren hem als volgt: "Vrede moet in het leven van iedereen aanwijzing zijn. Van alle dingen die we in deze wereld hebben geprobeerd, is er één iets dat we nooit een kans hebben gegeven. Dat ene iets is vrede. Als we ergens op willen hopen, dan kunnen we misschien hopen dat vrede in ons leven zal komen. De vrede waar we naar op zoek zijn zit in ons. Deze zit in ons hart en wacht er op om gevoeld te worden. Ik kan je helpen om er mee in contact te treden. Het is niet de wereld die behoefte heeft aan vrede; het zijn de mensen. Wanneer de mensen in de wereld innerlijke vrede hebben, dan zal de wereld vredig zijn." Prem Rawat ontvangt op dit moment geen vergoeding uit de verkoop van zijn schrijfsels of uit de verkoop van de Elan Vital presentatie-video's. Hij is van mening dat iedereen het recht op innerlijke vrede heeft en biedt zijn boodschap daarom gratis aan.

De innerlijke vrede zoals deze door Prem Rawat wordt onderwezen kan verkregen worden door de vier technieken van kennis te beoefenen. De eerste techniek is "licht". Hierbij wordt voorzichtig druk op de ogen uitgeoefend om het "derde oog" te openen. De tweede techniek is "geluid". Hierbij worden de handen op de oren en de slapen gelegd om de "hemelse muziek" te kunnen horen. De derde techniek is "woord" of "naam". Dit is een meditatie-oefening om de ademhaling te reguleren. De vierde techniek is "nectar". Hierbij wordt de tong in een bepaalde positie gehouden om de "nectar van het leven" te kunnen proeven. Elke techniek wordt in een 2½ uur durende sessie ongeveer 15 minuten lang beoefend. Deze methoden, zoals onderwezen door Prem Rawat, helpen om persoonlijke controle te verkrijgen over de zaken die "buiten onze controle" en chaotisch in het leven zijn. Op deze manier wordt innerlijke vrede bereikt.